Συχνά οι άρρωστοι εκφράζουν την απορία περί του τι είναι η αρτηριοσκλήρωση. Ο σωστός επιστημονικός όρος είναι αθηροσκλήρωση ή αθηρωμάτωση.
Η αρτηριοσκλήρυνση δεν είναι τίποτα άλλο από την ελάττωση της ελαστικότητας των αρτηριών, η οποία συνήθως οφείλεται σε διαταραχές και βλάβες του συνδετικού ιστού των τοιχωμάτων των αρτηριών. Η αρτηριοσκλήρυνση έχει άμεση σχέση με την ηλικία και το γήρας.
Αντίθετα, η αθηροσκλήρωση ή αθηρωμάτωση δεν προκαλεί μόνο ελάττωση της ελαστικότητας και σκλήρυνση του τοιχώματος των αρτηριών, αλλά ουσιαστικά το καταστρέφει με τη δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας.
Η αθηρωματική πλάκα δημιουργείται μέσα στο τοίχωμα της αρτηρίας κυρίως από χοληστερίνη και άλατα χοληστερίνης. Η πλάκα περιβάλλεται από κάψα, η οποία, αν δεν είναι ανθεκτική, κινδυνεύει να σπάσει, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί θρόμβος, ο οποίος αποφράσσει τον αυλό της αρτηρίας μέσα σε λίγα λεπτά.
Βασική προϋπόθεση για να δημιουργηθεί η αθηρωματική πλάκα είναι η δυσλειτουργία και η καταστροφή του εσωτερικού χιτώνα της αρτηρίας που λέγεται ενδοθήλιο. Το ενδοθήλιο είναι ουσιαστικά ένας ενδοκρινής αδένας που παράγει μια σειρά ουσιών που προστατεύουν την αρτηρία.
Με την καταστροφή του ενδοθηλίου, παύουν να παράγονται οι απαραίτητες ουσίες που εξασφαλίζουν τη φυσιολογική ελαστικότητα των αρτηριών. Παύουν να παράγονται οι ουσίες που προφυλάσσουν τα τοιχώματα των αρτηριών από τη λεγόμενη καταστροφική δράση της χοληστερίνης. Η χοληστερίνη, και ειδικά η λεγόμενη κακή χοληστερίνη (LDL), βρίσκει την ευκαιρία να περάσει από το ενδοθήλιο και να εγκατασταθεί στο τοίχωμα της αρτηρίας.
Η αρτηρία, τότε προσπαθεί να περιχαρακώσει τις εστίες καταστροφής. Έτσι, με την ανάπτυξη συνδετικού ιστού προσπαθεί να προσαρμοστεί. Αλλάζει γεωμετρικό σχήμα. Άλλοτε στενεύει και δημιουργεί το λεγόμενο βούλωμα της αρτηρίας και άλλοτε φαρδαίνει δημιουργώντας το ανεύρυσμα της αρτηρίας. Οι αθηροσκληρωτικές ή αθηρωματικές πλάκες λειτουργούν ως βόμβες που μπορεί απότομα να σπάσουν και να φράξουν μέσα σε λίγα λεπτά την αρτηρία.
Η αθηροσκλήρωση δεν είναι τοπική νόσος. Δεν προσβάλλει μόνο τις αρτηρίες της καρδιάς, αλλά όλες τις αρτηρίες του σώματος όπως δείχνουν τα βέλη
Πολλοί πιστεύουν ότι, εάν εξαλείψουν με κάθε επεμβατικό τρόπο τις στενώσεις των αρτηριών δηλαδή με εγχείρηση bypass ή αγγειοπλαστική – stent (μπαλόνι), τότε ελαττώνουν τις πιθανότητες ενός εμφράγματος ή ενός εγκεφαλικού επεισοδίου. Δυστυχώς, όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Οι στενώσεις, και ιδιαίτερα οι μεγάλες στενώσεις, είναι καλοήθεις, γιατί κατά κανόνα περιβάλλονται από ισχυρή και παχιά κάψα. Η ισχυρή κάψα τις προστατεύει από τη ρήξη (σπάσιμο). Για τον λόγο αυτόν, όταν γίνεται εγχείρηση bypass ή αγγειοπλαστική με στόχο να αντιμετωπισθούν οι χρόνιες αποφρακτικές βλάβες των αρτηριών, οι ασθενείς δεν ζουν περισσότερο, ούτε προστατεύονται από το έμφραγμα ή τον αιφνίδιο θάνατο, γιατί το έμφραγμα ή ο αιφνίδιος θάνατος είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων.
Οι αρτηριοπάθειες που οφείλονται στην αθηροσκλήρωση δεν εκδηλώνονται μόνο με τη μορφή των στενώσεων ή των αποφράξεων των αρτηριών, αλλά και με τη μορφή της διάτασης ή του ανευρύσματος των αρτηριών. Έτσι, πολλές φορές γίνεται το λάθος να επικεντρώνεται η θεραπευτική προσπάθεια μόνο στην επεμβατική αντιμετώπιση των στενώσεων.
Οι διατάσεις ή τα ανευρύσματα των αρτηριών μπορούν να προκαλέσουν, εξίσου με τις στενώσεις, θανατηφόρα επεισόδια από θρομβώσεις ή από ρήξη της αρτηρίας. Έτσι, κάθε αγγειακός άρρωστος πρέπει να αντιμετωπίζεται κυρίως συνολικά και δευτερευόντως τοπικά.
Η δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας. Στο κέντρο συσσωρεύονται μόρια χοληστερίνης και ασβέστιο. Η φωτογραφία απεικονίζει τα διάφορα στοιχεία που αποτελούν την αθηροσκληρωτική πλάκα.
Αυτό το φαινόμενο μπορεί να παρομοιαστεί με μια πυρκαγιά με πολλές εστίες, που κάποιος προσπαθεί να τις σβήσει μία προς μία ξεχωριστά και όχι το σύνολο των εστιών ταυτόχρονα. Με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο δεν περιορίζεται η πυρκαγιά, αλλά συνήθως καίγεται ολόκληρο το δάσος.
Έτσι, ο άρρωστος μπορεί να κάνει π.χ. εγχείρηση bypass και να νομίζει ότι δεν κινδυνεύει από την καρδιά του αλλά να χάσει τη μάχη από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή από ρήξη ανευρύσματος της αορτής.
Και αυτό συμβαίνει γιατί η αθηροσκλήρωση των αρτηριών είναι νόσος που προσβάλλει όλες τις αρτηρίες του σώματος και όχι μόνο τις αρτηρίες της καρδιάς.
